लक्ष्मीनाथ समारंभाम् नाथ यामुन मध्यमाम् । अस्मदाचार्य पर्यन्ताम् वन्दे गुरु परम्पराम् ॥
श्रीमते भगवते रामानुजाय नम: । श्रीमते निगमान्त महादेशिकाय नम:
Rukminee sends Message to Krishna requesting him to marry her forcibly in seven beautiful verses. This is one of the most beautiful episodes in Shrimad Bhagavatam. The seven shlokas from 52nd Sarga of 10th Kandam, are given below, with anvaya and meaning.
श्रुत्वा गुणान् भुवनसुन्दर शृण्वतां ते
निर्विश्य कर्णविवरैर्हरतोऽङ्गतापम् ।
रूपं दृशां दृशिमतामखिलार्थलाभं
त्वय्यच्युताविशति चित्तमपत्रपं मे ॥
śrutvā guṇān bhuvanasundara śar̥ṇvatāṁ te
nirviśẏa karṇavivarairharatōऽṅgatāpam ।
rūpaṁ dar̥śāṁ dar̥śimatāmakhilārthalābham
tvaẏẏacẏutāviśati cittamapatrapaṁ me ॥
अन्वय:
भुवनसुन्दर, अच्युत, श्रुत्वा ते गुणान् शृण्वताम् कर्णविवरैः निर्विश्य हरतः अङ्गतापं दृशिमतां रूपं दृशां अखिलार्थलाभं मे अपत्रपं चित्तं त्वयि विशति I
Meaning:
O Most handsome ! Indestructible ! Having heard about your great attributes, from those who could hear, having passed through my ear openings removing body pain, from those who have sight, the beautiful form that fulfils all desires, I have fixed my shameless mind in you.
का त्वा मुकुन्द महती कुलशीलरूप-
विद्यावयोद्रविणधामभिरात्मतुल्यम् ।
धीरा पतिं कुलवती न वृणीत कन्या
काले नृसिंह नरलोकमनोऽभिरामम् ||
kā tvā mukunda mahatī kulaśīlarūpa-
vidẏāvaẏōdraviṇadhāmabhirātmatulẏam ।
dhīrā patiṁ kulavatī na vr̥ṇīta kanẏā
kālē nr̥siṁha naralōkamanōऽbhirāmam ||
अन्वय:
मुकुन्द! नृसिंह! का धीरा कुलवती कन्याकाले त्वाम् पतिं महती कुल-शील-रूप-विद्या-वयः-द्रविण-धामभिः आत्मतुल्यं नरलोकमनः अभिरामं न वृनीत
Meaning:
Precious Jewel ! Lion among men ! Which cultured family girl at marriageable age would not prefer you as her life partner, who is equal to you only in family background, character, beauty, knowledge, youth, opulence and influence, delight of minds of people?
तन्मे भवान् खलु वृत: पतिरङ्ग जाया-
मात्मार्पितश्च भवतोऽत्र विभो विधेहि ।
मा वीरभागमभिमर्शतु चैद्य आराद्
गोमायुवन्मृगपतेर्बलिमम्बुजाक्ष ॥
tanmē bhavān khalu vr̥ta: patiraṅga jāẏā–
mātmārpitaśca bhavatōऽtra vibhō vidhēhi ।
mā vīrabhāgamabhimarśatu caidẏa ārād
gōmāẏuvanmr̥gapatērbalimambujākṣa ॥
अन्वय:
अम्भुजाक्ष ! विभो ! तत् भवान् पतिरङ्ग: वृत: खलु | भवतः आत्मा अर्पितः च | अत्र आरात् मे जायां विधेहि | वीरभागम् चैद्यः मा अभिमर्शतु मृगपतेः बलिं गोमायुवत् |
Meaning:
O Lotus Eyed Lord ! Omni Potent Lord ! That you are indeed already chosen as husband by me. My soul also is completely surrendered to you. You quickly marry me as wife at this very place. Let the prize of your valour not be touched by Chedi King Shishupala like the food of king of animal, Lion by the fox.
पूर्तेष्टदत्तनियमव्रतदेवविप्र-
गुर्वर्चनादिभिरलं भगवान् परेश: ।
आराधितो यदि गदाग्रज एत्य पाणिं
गृह्णातु मे न दमघोषसुतादयोऽन्ये ॥
pūrtēṣṭadattaniẏamavratadēvavipra-
gurvarcanādibhiralaṁ bhagavān parēśa: ।
ārādhitō ẏadi gadāgraja ētẏa pāṇiṁ
gr̥hṇātu mē na damaghōṣasutādaẏōऽnẏē ॥
अन्वय:
भगवान् परेशः पूर्त-इष्ट-दत्त-नियम-व्रत-देव-विप्र-गुर्व्-अर्चनादिभिः अलम् आराधितः यदि गदाग्रजः एत्य मे पाणिं गृह्णातु न अन्ये दमघोषसुतादयः ।
Meaning:
The Supreme, Bhagavan, Godhead was worshiped by me sufficiently by pure deeds, sacrifices, charity, regulations, vows and also by worship of Gods, Brahmanas and elders, so that elder brother of Gada (Krishna) would come and hold my hand, and not the likes Damagosha’s son (Shishupala) and others.
श्वोभाविनि त्वमजितोद्वहने विदर्भान्
गुप्त: समेत्य पृतनापतिभि: परीत: ।
निर्मथ्य चैद्यमगधेन्द्रबलं प्रसह्य
मां राक्षसेन विधिनोद्वह वीर्यशुल्काम् ॥
śvōbhāvini tvamajitōdvahanē vidarbhān
gupta: samētẏa pr̥tanāpatibhi: parīta: ।
nirmathẏa caidẏamagadhēndrabalaṁ prasahẏa
māṁ rākṣasēna vidhinōdvaha vīrẏaśulkām ॥
अन्वय:
अजित! त्वम् स्वोभाविनि उद्वहने विदर्भान् गुप्तः समेप्य परितः पृतनापतिभिः निर्मथ्य चैध्यमगधेन्द्रबलं मां राक्षसेन विधिना वीर्यशुल्काम् प्रसह्य उद्वह ।
O Undefeatable ! During tomorrow’s state of affairs, while marriage rituals are in progress, silently come to Vidarbha Country, surrounded by your army commanders, destroy the armies of Chedi and Magadha, and marry me by the Rakshasa method, obtaining me as prize of valour.
अन्त:पुरान्तरचरीमनिहत्य बन्धून्-
त्वामुद्वहे कथमिति प्रवदाम्युपायम् ।
पूर्वेद्युरस्ति महती कुलदेवयात्रा
यस्यां बहिर्नववधूर्गिरिजामुपेयात् ॥
anta:purāntaracarīmanihatẏa bandhūn-
tvāmudvahē kathamiti pravadāmẏupāẏam ।
pūrvēdẏurasti mahatī kuladēvaẏātrā
ẏasẏāṁ bahirnavavadhūrgirijāmupēẏāt ॥
अन्वय:
कथं त्वां अन्तःपुरान्तरचरीं बन्दधून् अनिहत्य उद्वहे इति उपायं प्रवदामि | पुर्वेद्युः महती कुलदेवयात्रा अस्ति यस्यां नववधू बहिः गिरिजाम् उपेयात् |
I would give you an idea how you can carry me, living inside the palace chambers, without hurting the relatives. During the previous day of marriage, there would be a great family deity procession in which bride is taken out to Devi Parvati Mandir.
यस्याङ्घ्रिपङ्कजरज:स्नपनं महान्तो
वाञ्छन्त्युमापतिरिवात्मतमोऽपहत्यै ।
यर्ह्यम्बुजाक्ष न लभेय भवत्प्रसादं
जह्यामसून्व्रतकृशान् शतजन्मभि: स्यात् ॥
ẏasẏāṅghripaṅkajaraja:snapanaṁ mahāntō
vāñchantẏumāpatirivātmatamōऽpahatẏai ।
ẏarhẏambujākṣa na labhēẏa bhavatprasādaṁ
jahẏāmasūnvratakr̥śān śatajanmabhi: sẏāt ॥
अन्वय:
अम्भुजाक्ष, यदि न लभेय , यस्य अङ्घ्रिपङ्कजरजः स्नपनं आत्मतमः अपहत्यै महान्तः उमापतिः इव वाञ्चन् व्रतकृशान् असून् जह्यामि शतजन्माभिः भवत् प्रसादं स्यात् ।
O Lotus Eyed Lord ! If I do not obtain you, whose lotus feet dust is desired by great personalities like Lord of Uma (Lord Shiva) for bathing to get rid of Tamas, I would give up life air observing severe fasting, even if it takes hundred births to obtain your mercy.
sanskritathome 